سختی و روش کار با Diamond Selector

بررسی مفهوم سختی در گوهرشناسی و آموزش کار با دستگاه Diamond Selector

سختی و روش کار با Diamond Selector : در دنیای گوهرشناسی، «سختی» یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های فیزیکی سنگ‌های قیمتی و معدنی است. این ویژگی نه تنها در فرآیند تراش و پرداخت سنگ نقش کلیدی دارد، بلکه در شناسایی، ارزش‌گذاری و حتی تشخیص اصل یا تقلبی بودن گوهرسنگ‌ها نیز اهمیت فراوانی دارد. در این مقاله، ابتدا مفهوم سختی را از نظر علمی بررسی می‌کنیم و سپس به سراغ آموزش عملی استفاده از دستگاه Diamond Selector می‌رویم؛ ابزاری کاربردی برای تشخیص الماس از سنگ‌های مشابه.

سختی چیست؟

سختی (Hardness) در گوهرشناسی به مقاومت یک ماده در برابر خراشیده شدن گفته می‌شود. یعنی اگر یک سنگ بتواند روی سطح سنگ دیگر خراش ایجاد کند، سختی بیشتری نسبت به آن دارد.

مقیاس سختی موس (Mohs Scale) در گوهرشناسی

این مقیاس رایج‌ترین روش سنجش سختی در علم گوهرشناسی است. توسط فریدریش موس در سال ۱۸۱۲ معرفی شد و مواد معدنی را از عدد ۱ (نرم‌ترین) تا ۱۰ (سخت‌ترین) دسته‌بندی می‌کند:

1. تالک (1)
2. ژیپس (2)
3. کلسیت (3)
4. فلوریت (4)
5. آپاتیت (5)
6. فلدسپار (6)
7. کوارتز (7)
8. توپاز (8)
9. کرندوم (یاقوت و سفایر) (9)
10. الماس (10)

الماس به عنوان سخت‌ترین ماده طبیعی شناخته می‌شود. با این حال باید توجه داشت که سختی به معنای مقاومت در برابر ضربه نیست. ممکن است سنگی بسیار سخت باشد اما در برابر ضربه یا فشار، شکننده باشد (مثل الماس).

روش‌های سنجش سختی سنگ‌ها در گوهرشناسی

برای تعیین سختی، ابزارهایی مانند ست سختی موس، سنگ سنباده یا پودر الماسه استفاده می‌شوند. اما یکی از روش‌های رایج، بخصوص برای شناسایی الماس، استفاده از دستگاهی به نام Diamond Selector است.

دستگاه Diamond Selector چیست؟

دستگاه Diamond Selector یک ابزار الکترونیکی است که برای تشخیص الماس از سنگ‌های مشابه مانند زیرکونیا، مویزانایت، کوارتز و … به کار می‌رود. این دستگاه از هدایت حرارتی یا در برخی مدل‌ها از هدایت الکتریکی و نوری استفاده می‌کند تا ویژگی‌های منحصر به‌فرد الماس را شناسایی کند.

اجزای اصلی دستگاه Diamond Selector

• سوزن یا پراب فلزی
• نمایشگر یا چراغ LED
• کلید روشن/خاموش و دکمه کالیبراسیون
• باتری یا کابل شارژ

نحوه کار با دستگاه Diamond Selector

1. ابتدا دستگاه را روشن کرده و اجازه دهید چند ثانیه گرم شود.
2. با استفاده از دکمه یا اسلایدر مخصوص، آن را برای اندازه سنگ و شرایط محیطی (دما) کالیبره کنید.
3. نوک پراب دستگاه را به صورت عمودی و با فشار ملایم روی سطح صاف سنگ قرار دهید.
4. اگر سنگ، الماس واقعی باشد، چراغ‌های LED به بالاترین سطح رسیده و صدای بیپ ممتد پخش می‌شود.
5. در غیر این صورت، دستگاه بی‌صدا یا با چراغ قرمز، اعلام می‌کند که سنگ از جنس دیگری است.

نکته: برخی مدل‌های پیشرفته قادر به تشخیص مویزانایت از الماس نیز هستند.

نکاتی برای استفاده صحیح از Diamond Selector

• همیشه قبل از تست، دستگاه را روی سنگی با سختی مشخص (مثلاً الماس تاییدشده) امتحان کنید.
• سطح سنگ باید کاملاً خشک و تمیز باشد.
• در دمای بسیار بالا یا پایین استفاده نکنید، چون بر عملکرد حرارتی دستگاه اثر می‌گذارد.

جمع‌بندی

سختی در گوهرشناسی یکی از پایه‌ای‌ترین مفاهیم برای شناسایی سنگ‌هاست. استفاده از دستگاه Diamond Selector به‌عنوان ابزاری دقیق، سریع و قابل حمل، در کنار ابزارهایی مانند لوپ گوهرشناسی، رفرکتومتر و میکروسکوپ، فرآیند تشخیص و ارزیابی گوهرسنگ‌ها را بسیار حرفه‌ای‌تر و مطمئن‌تر می‌سازد.