خانواده توپاز (Topaz):راهنمای کامل
ساختار، اینکلوژن‌ها، انواع رنگی، درمان، مشابه‌ها و نحوه تشخیص
خانواده توپاز (Topaz):راهنمای کامل ؛ توپاز (Topaz) یک سیلیکات آلومینیوم-فلورید بلورین از زیرکلاس nesosilicate است، با سیستم بلوری ارتورمبیک—سه محور غیر برابر در تقارن 90 درجه که بلورهای منشوری کشیده و خوش‌فرم ایجاد می‌کند.
وِیژگی‌های اصلی توپاز
- سختی (Mohs): 8—یکی از سخت‌ترین گوهرها، مناسب برای جواهرات مقاوم.
- شکست نور: RI بین 1.606–1.629 بر اساس رنگ.
- چگالی: حدود 3.49–3.57، گرایش به افزایش در انواع رنگی.
- پلوروکرواسیسم: تنش رنگی ضعیف، X و Y زرد، Z متنوع.
- شکنندگی: ترک‌خوردگی کامل در امتداد صفحه (basal cleavage)، نگهداری و تراش نیازمند دقت است.
اینکلوژن‌ها در توپاز
نوع و حضور اینکلوژن‌ها مهم‌ترین شاخص برای تشخیص توپاز طبیعی هستند:
- بلورهای اکتینولیت: سوزنی شکل، داخل سنگ دیده می‌شوند.
- حفره‌های سیالاتی: شامل آب، روغن یا گاز که ساختار اولیه بلوری را نشان می‌دهند.
- حباب‌ها و حفره‌های پیچیده: از گروه‌های فسیلی یا رشد ناقص معدنی.
انواع محبوب توپاز
رنگ و منشأ توپاز تفاوت‌های قابل‌توجهی ایجاد می‌کند:
- رایج: بی‌رنگ، زرد کمرنگ، قهوه‌ای، نادر آبی طبیعی.
- Imperial/Precious Topaz: نارنجی مایل به قرمز تا قرمز–طلایی؛ گران‌قیمت‌ترین.
- Blue Topaz (Swiss, London, Sky): با ایریدیاسیون و حرارت ساخته شده، بسیار محبوب و پایدار.
- Pink/Red Topaz: کلرید قرمز-پینک طبیعی کمیاب یا ساخته‌شده با حرارت + کروم.
- Mystic Topaz: با پوشش CVD بازتاب رنگین‌کمانی، سطح ظریف و دارای تقلب در شفاف‌سازی.
بهسازی و درمان توپاز
- ایریادیاسیون + حرارت: رایج‌ترین روش برای تولید توپاز آبی؛ غیرقابل تشخیص طبیعی دیده می‌شود.
- حرارت مستقیم: برخی توپازهای حاوی کروم به رنگ قرمز-پینک تبدیل می‌شوند.
- پوشش CVD (Mystic): رنگین‌کمانی چشم‌گیر اما سطح قابل خراش.
مشابه‌ها و تقلب‌ها
- Citrine (کوارتز): زرد، سبک‌تر، سیستم بلوری شش‌گانه متفاوت.
- Synthetic Corundum یا Synthetic Spinel: گاهی جایگزین توپاز می‌شوند اما RI و سختی متفاوت.
- Glass coated: مخصوصاً توپاز طلایی که با طلاپوشش شده تحت عنوان Aqua-Aura فروخته می‌شود.
چگونه توپاز را تشخیص دهیم؟ ابزارها و مراحل
- بررسی سیستم بلوری با پلاریسکوپ
- سنجش RI با رفرکتومتر؛ توپاز طبیعی: 1.610–1.617 آبی/بی‌رنگ، 1.630–1.637 زرد/قهوه‌ای.
- افشای اینکلوژن‌ها با میکروسکوپ یا لوپ تریپلت 10×.
- بررسی درمان رنگ با UV Lamp و بررسی CVD با حساسیت سطح رنگ.
- بررسی سختی و محیط با Diamond Selector برای مقایسه سختی و اصالت.
نکات نگهداری توپاز
- خراش ببیننده مقاومت بالایی دارد، اما نباید در معرض حرارت و مواد شیمیایی قوی قرار گیرد.
- آب گرم و صابون مناسب برای تمیزکردن؛ از اولتراسوند یا بخار خودداری شود.
جمع‌بندی
توپاز، با ساختار ارتورمبیک و سختی بالا، گوهری جذاب است که تنوع رنگی بالا و درمان‌های رایج آن بازار گسترده‌ای دارد. شناخت دقیق شامل بررسی سیستم بلوری، اینکلوژن‌ها، سختی، RI و بهسازی‌های نور-حرارت، ابزارهای پذیرش علمی را برای خریدار یا حرفه‌ای فراهم می‌کند. ترکیب این مراحل با ابزارهای تخصصی به تصمیم‌گیری درست درباره‌ی اورجینال بودن و ارزش واقعی سنگ کمک شایانی می‌کند.
اولین دیدگاه را ثبت کنید