سختی به چه معناست؟

سختی سنگ ها یکی از مهمترین ویژگی های آنهاست که متداول ترین روش تعیین آنها مقیاس موس بوده که بر اساس سختی کانی ها بر روی یکدیگر و بصورت کیفی و بدون یکا سنجیده می شود.

مقیاس موس و سختی سنگ بر چه اساسی است؟

یکی از روشهایی که می توانیم کانی را شناسایی کنیم ،همین کمیت است که توسط یک معدن شناس اتریشی بنام فردریش موس (Fredrich Mohs 1773 – 1839) پایه گذاری شد که امروزه بسیار متداول است. بنابر نظریه موس، کانی ها می توانند دارای 10 درجه باشند.

درواقع این روش بیان می کند که کدام سنگ، سنگ دیگر را خراش می دهد و چه مقاومتی در برابر جسم نوک تیز دارد. وی ده سنگ طبیعی را انتخاب کرد و پس از بررسی جدول خود را تشکیل داد. همانطور که مشاهده می کنید در طبقه بندی موس تالک نرم ترین کانی با عدد 1 و الماس سفت ترین کانی با عدد 10 است.

روزیوال نیز دانشمند دیگری بود که این کمیت را در آب اندازه گیری نمود که به روش مطلق معروف است. در تصویر بالا نسبت مقایسه سنگها بر اساس سختی مطلق می باشد که در آن توپاز دو برابر کوارتز سخت تر و یا 200 برابر تالک می باشد.

چه ابزاری برای تعیین سختی سنگ وجود دارد؟

برای سهولت کار وسیله ای بنام قلم سختی سنج وجود دارد که بوسیله هر کدام از این قلم ها یک درجه اندازه گیری میشود. برخی از کانی ها دارای سختی دوگانه ای هستند. مثلا سنگ کیانیت در یک محور دارای عدد 4 – 5 است اما در محورهای دیگری داری عدد 6 تا 7 است. دلیل این امر قرار گرفتن مولکول های این بلور است.

امروزه از ابزاری مانند دستگاه حرارتی Diamond selector II سختی سنج در برخی جواهر فروش ها جهت تعیین سختی الماس استفاده می شود. در حین کار باید به کالیبره بودن دستگاه و نحوه استفاده مثل زاویه برخورد نوک به روی فست الماس نیز بسیار توجه کرد. دستگاه های دیگری مانند presidium gem tester وجود دارد که بر اساس هدایت الکتریکی / حرارتی (برای کلیه سنگها که دقیق هم نیست) هستند و نوع قلمی آنها نیز وجود دارد که برای تفاوت زیرکن / مویزنایت از الماس هست.

متاسفانه برخی سودجویان برای تشخیص سنگهایی مانند توپاز، تورمالین یا یاقوت از آن استفاده و یا آن را مرجع قرار می دهند. این دستگاه فقط برای الماس و بر اساس انتقال حرارت/الکتریکی الماس به ویژه تراشیده استفاده می شود! همچنین شاید الماس یا یاقوتی سنتتیک و آزمایشگاهی باشد که در این صورت ارزش آن بسیار پایین تر است و سختی دلیلی بر اصل بودن سنگ نیست! باید دقت کنید گاهی ممکن است تفاوت الماس با مویزنایت را نیز اشتباه بگوید و نباید به آن اکتفا کنید.

کدام سنگها از نظر درجه سختی با ارزشند؟

سنگهایی مانند یاقوت، توپاز، زمرد یا الماس که معمولا سختی بالاتر از 8 دارند سنگهای جواهری بوده و آنهایی که مانند عقیق یا کوارتز بالاتر از  6 هستند سنگ سخت محسوب می شوند.

سختی سنگ ها کاربرد صنعتی زیادی دارد. آزمایشهای فراوانی بر روی سنگها و بلورها انجام شده است. بعنوان مثال از یاقوت مصنوعی به علت دوام بالای خود در ساخت آجرهای نسوز کوره ها یا ساچمه بلبرینگ های خاصی استفاده می شود.

منبع : با افتخار فراوان، سایت سنگ شناس