فندک (تورچ)

فندک : در طلا و جواهرسازی، نیازمند مشعل‎‌هایی هستیم که با آن‌ها عملیات لحیم کاری ، جوشکاری و حرارت دهی را انجام دهیم که انواع گوناگونی دارند.

ابزارهای لحیم کاری و حرارت دهی انواع مختلفی دارند که در زیر به بررسی آنها می پردازیم.

مشعل گازی (فندک) (تورچ)

در طلا و جواهرسازی، نیازمند مشعل‎‌هایی هستیم که با آن‌ها عملیات لحیم‌ کاری، جوشکاری و حرارت دهی را انجام دهیم که انواع گوناگونی دارند. این ابزار از یک کپسول گاز، رگولاتور فشار قوی، شیلنگ فشار قوی و یک مشعل (تورچ) تشکیل می‌شود و با کمک آن، دو قطعه را به هم لحیم می‌کنیم یا قطعه را حرارت می‌دهیم (می‌تابانیم) و… .
مشعل‌ها دارای اندازه‌ها و انواع مختلف و با شعله‌های متفاوت می‌باشند که بر اساس نیازمان از آن‌ها استفاده می‌کنیم.

فندک (تورچ) جوشکاری

یکی دیگر از ابزارهای لحیم‌ کاری، جوشکاری و حرارت‌ دهی ، فندک‌ های جوشکاری می‌باشند که هربار مخزن آن‌ها باید از گاز پر شود. دارای اندازه‌های مختلف، و شعله‌های بزرگ و کوچک می‌باشند که بر اساس نیازمان از هر کدام از آن‌ها استفاده می‌کنیم.

سَره اسمیت

سره اسمیت فقط با گاز کار نمی‌کند، بلکه به کپسول هوا هم نیاز دارد. مخلوط هوا و گاز از دو شیلنگ مختلف (سبز و قرمز) به مشعل آمده و در آنجا با هم مخلوط می‌گردد و شعله‌ای داغ، متراکم و کوتاه به ما می‌دهد و به کمک این شعله، لحیم کاری و جوشکاری ظریف انجام می‌دهیم (درست مانند هوا گاز که برای ذوب‌ کاری به کار می‌رود).

اسمیت، سره‌های مختلفی دارد که اندازه شعله‌ها، در آن‌ها با هم متفاوت است و بر اساس نیازمان از یکی از سره‌ها استفاده می‌کنیم.

رایج ترین اسمیت ها در بازار اسمیت های آمریکایی اورجینال و اسمیت های چینی درجه یک هستند.

اسمیت های آمریکایی قیمت بیشتری نسبت به اسمیت های چینی و فندک دارند. دلیل این اختلاف قیمت وجود یاقوت در کوچکترین سری اسمیت آمریکایی است. یاقوت توانایی تحمل حرارت 1300 درجه سانتیگراد را دارد. یاقوت باعث می شود این سری گشاد نشود. در نتیجه شما برای مدت طولانی می توانید از سری کوچک استفاده کنید.

از دیگر مزایای اسمیت آمریکایی وحود ابریشم نسوز بر روی شلنگ های آن است.

فندک و میز ذوب‌کاری

میز ذوب

در روی میز ذوب عمل ذوب‌کاری و ریخته‌گری فلزها انجام می‌گردد. میز ذوب بهتر است از جنس فلز باشد. اما اگر چوبی است، یک صفحه فلزی بر روی میز گذاشته تا از سوختن و کثیف شدن میز جلوگیری شود. میز ذوب شامل فندک، هوا – گاز، بوته‌ها، ریژه، چِفت بلند، میله استیل هم‌زدن (یا میله زغال هم‌زن)، روغن‌دان، پودرهای ذوب‌کاری (کمک‌ذوب‌ها) شامل پودر تنه‌کار، پودر اسیدبوریک و بوره می‌باشد.

هوا – گاز

از آنجایی که این ابزار قادر به تولید دمای بالا می‌باشد، برای ذوب‌کاری فلزها به کار می‌رود و شامل یک کپسول اکسیژن، مانومتر، شلنگ دوقلو فشار قوی به طول کافی، کپسول گاز، رگولاتور فشار قوی و سرپیک (مشعل) می‌باشد.

سربوری

دمبوری چیست و در چه مواردی در فنون طلا و جواهر سازی مورد استفاده قرار می گیرد ؟

دمبوری (سربوری) یکی از وسائلی است که در جوشکاری طلا و جواهر سازی استفاده می شود. عمر این وسیله نمی تواند بیش از پیدایش نفت و بنزین باشد . زمانی که این وسیله در زرگر خانه ها تهران و شهرهای ایران رایج شد. سپس به سایر کشورهای اطراف چون،ترکیه،افغانستان،هند،پاکستان و سایر کشورها راه یافت و مورد استفاده قرار گرفت. اصلی ترین خوراک این دستگاه بنزین است.

اجزای دمبوری

دمبوری از شش قسمت تشکیل می شود. اسامی آنها عبارت است از : مخزن بنزین، دم زیر پایی، بادکنک، سربوری و دو تکه شیلنگ حدودا یک متری. پیچ تنظیم هوا برای تنظیم شعله آتش است. این دستگاه پیچیدگی خاصی ندارد.

دستگاههای پیشرفته تر برای جوشکاری در بازار وجود دارد. سازندگان قدیمی عادت به  کار با این دستگاه را در کارگاههای خود دارند. و حتی در آموزشگاه طلا و جواهرسازی تمایل دارند با آن کار کنند. یا به هنرجویان آموزش دهند.

این دستگاه به دلیل ارزانی و کم خطر بودنش نسبت به بعضی از دستگاه های امروزی به خصوص به علت دسترسی آسان به آن، طرفداران بیشتری دارد.

راه استفاده

راه استفاده از این دستگاه بعد از نصب بسیار آسان است. قطعات آن را به یکدیگر وصل کنید. تنها با یک ته استکان بنزین به داخل مخزن،صنتعگران می تواند با دمیدن (دم زیر پایی) که باد را از طریقه شیلنگ به درون باد کنک ( وسی ) می فرستد.

هوا را به صورت یکنواخت از طریق شیلنگ،مقابل مخزن بنزین ببرید و از آنجا گاز متصاعد از بنزین به سربوری انتقال می یابد .

در این زمان وقتی سازنده به شعله یک فندک نزدیک کند و عمل دمیدن را ادامه دهد ، گاز متراکم شده در حال خروج از سربوری مشتعل و با چرخاندن پیچ هوا آتش کنترل شده و به اندازه دلخواه کم و زیاد خواهد شد. با زدن پای مداوم به روی دمبوری، این شعله همچنان ادامه خواهد داشت .

حرارتی که از این شعله آتش ساتع می شود. می تواند برای آلیاژ های طلا و نقره تا درجه سرخ و در نهایت ذوب آن هم کار ساز باشد.با باز و بسته کردن پیچ تنظیم سربوری میتوان این شعله را کنترل و بحالت دلخواه نازک و یا پهن تر کرد  .

در موقع جوشکاری باید شعله به رنگ آبی بسوزد، شعله به رنگ زرد موجب سیاه شدن نقطه اتصال فلز می‌گردد و لحیم به درستی در محل اتصال نمی نشیند .

چه عواملی باعث بد سوزی سربوری ها میشود؟

1 – بنزین زیاد در مخزن

2 – کم بودن بنزین در مخزن

3 – کهنه بودن بنزین در مخزن

4 – کثیفی سوزن سربوری

از جمله عواملی هستند که در بد کاری دمبوری ها تاثیر زیادی خواهند داشت .

شاید خالی از لطف نباشد که علاقه‌مندان به طلا و جواهر سازی بدانند. که در روزگاران نه چندان دور شاید کمتر از 70سال قبل که هنوز دمبوری های امروزی به صورت گسترده در کارگاهها طلا و جواهر سازی وجود نداشت.

سازندگان برای جوشکاری فلزات قیمتی خود از چراغ روغنی که همراه با یک لوله چه مسی بود آنرا بدهان می گذاردند. با فوت کردن به درون لوله در مقابل چراغ روغنی روشنی، شعله آتش را تحت کنترل به نقطه اتصال دو فلز هدایت و آندو را جوش میدادند.

اگر چه بعلت سختی کار با آن این وسیله دیگر در زرگر خانه های امروزی وجود ندارد و منسوخ است. جالب است بدانید این چراغ ظرف کوچکی بود بشکل یک جام که با پی گوسفند و چربی که یک تکه نخ نسوز در وسط آن میگذاردند میسوخت.