فیلتر چلسی (JADEITE FILTER)

هر گوهر رنگی طول موجهای خاصی از نور سفید را جذب می کند. رنگ گوهر در واقع ترکیبی از طول موجهای عبور کرده از آن است. ممکن است رنگ دو گوهر کاملا یکسان باشد ولی رنگهایی که از در هم آمیختن آنها، رنگ مذکور حاصل شده کاملا با همدیگر متفاوت باشد. به وسیله فیلترهای چلسی (Chelsea filter) می توان رنگهای اولیه گوهرها را از هم جدا نمود و به این ترتیب آنها را شناسایی نمود. فیلتر چلسی در واقع فیلتری رنگی است که تنها در طول موج نوری، قرمز و سبز را از خود عبور می دهد. بنابراین، گوهرها در زیر فیلتر چلسی قرمز یا سبز و یا آمیزه ای از این دو رنگ بنظر می رسند که بستگی به خصوصیات ویژه نوری آن گوهر دارد.

تاریخچه

فیلتر چلسی اولین بار در کالج علوم و تکنولوژی چلسی انگلستان در سال 1930 ساخته و مورد استفاده قرار گرفت. فیلتر چلسی در ابتدا فقط برای تشخیص زمرد از همانندهای آن بکار می رفت، اما اکنون برای گوهرهای رنگی نیز کاربرد دارد.

JADEITE FILTER را به نام فیلتر زمرد نیز می خوانند. زیرا بیشترین کاربرد آن در تشخیص زمردهای طبیعی از مصنوعی است. این فیلتر نسبت به عنصر کبالت (CO) و کروم (Cr) حساس است و گوهرهای حاوی این دو عنصر به رنگ صورتی تا قرمز دیده می شوند. فیلتر چلسی (JADEITE FILTER) فقط طول موجهای نور قرمز و سبز را از خود عبور میدهد.

وقتی که گوهری مثل زمرد تحت تابش نور سفید و درخشان قرار گیرد و هنگامی که با فیلتر چلسی به آن نگاه شود را سرخ رنگ میبینیم، در حالی که بسیاری از گوهرهای سبز دیگر و شیشه به واسطه جذب نور سرخ، سبز به نظر می رسند.

JADEITE FILTER برای چه سنگهایی کاربرد دارد؟

از فیلتر های چلسی برای شناسایی پاره ای از گوهرها استفاده می شود که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره نمود:

• الف: تشخیص زمردهای اصلی از مصنوعی: لازم به ذکر است که زمردهای کلمبیا و سیبری توسط این فیلتر قرمز دیده می شوند ولی پاره ای از زمردهای سایر نقاط دنیا رنگ قرمز از خود نشان نمی دهند. لذا لازم است به هنگام شناخت زمردها، این فیلتر همراه با سایر وسایل تشخیص گوهرها استفاده شود.
• ب: شناخت تورمالین صورتی از سافیر صورتی
• پ: شناخت سافیر آبی رنگ از اسپینل مصنوعی آبی
• ت: شناخت آکومارین از اسپینل مصنوعی
• ث: شناخت ژادئیت مصنوعی سبز از انواع طبیعی و سبز رنگ آن
• ج: شناخت تورمالین کروم دار سبز رنگ (کمیاب) از انواع مصنوعی آن

چگونه سنگ های سنتتیک و بدل را با فیلتر چلسی (JADEITE FILTER) تشخیص دهیم؟

1- زمرد کلمبيا عامل رنگساز آن کروم است و در زیر فیلتر چلسی رنگ صورتی را نشان می دهد. اما زمرد افغانستان و آفریقا (زامبيا) عامل رنگساز آن وانادیم است و در زیر فیلتر چلسی رنگ سبز را نشان می دهد. زمردهای ساختگی نیز بواسطه داشتن کروم زیاد در زیر فیلتر چلسی رنگ قرمز شدیدی را نشان می دهند.

2- سه گوهر آبی زیر نیز با فیلتر چلسی قابل تشخیص است:

• کوارتز آبی ساختگی (synthetic blue Quartz)
• اسپینل آبی ساختگی (Synthetic blue Spinel)
• شیشه آبی ساختگی (synthetic blue Glass)

هر سه گوهر ساختگی فوق حاوی کبالت هستند و زیر فیلتر چلسی صورتی می شوند و با این روش مشخص که گوهر آبی مورد بررسی، احتمالا یکی از سه مورد فوق است.

۳ – اسپینل آبي (Blue Spinel ) طبیعی رنگ دانه آن آهن است در نتیجه با فیلتر چلسی رنگ آبی را نشان می دهد.

۴- در سافایرهای آبی عناصر Ti و Fe عناصر رنگساز است و با فیلتر چلسی رنگ متمایل به سبز پیدا می کنند.

۵- یشم سبز (Green Jade) طبیعی با چلسی فيلتر رنگ سبز را نشان می دهد ولی یشم سبز رنگ شده با چلسی فيلتر رنگ قرمز را نشان می دهد. البته با توجه مواد جدید کنونی این مورد ممکن است درست جواب ندهد. دقت کنید که فیلترهایی مخصوص تشخیص یشم نیز وجود دارند که مقداری گرانتر بوده ولی باز هم روش های بهسازی پلیمری جدید را تشخیص نمیدهد.

۶ – گارنت دمانتوئید نیز حاوی کروم است و با چلسی فيلتر صورتی می شود.

7 – تورمالین سبز کروم دار که را بسیار کمیاب است و قیمت آن ده برابر تورمالین های سبز معمولی است نیز صورتی میبینیم، تورمالین های سبز معمولی در زیر چلسی فيلتر سبز باقی می مانند.

نکات مهمی که در استفاده از فیلتر چلسی باید رعایت نمایید:

• 1- نور سفید قوی از لامپ معمولی 60 تا 100 وات بهترین است. نور فورسانس استفاده نکنید چون طیف نوری متفاوتی دارد. برای مثال زمرد کلمبیا با کیفیت خوب در نور سفید، قرمز خواهد بود اما در نور فلئورسانت ممکن است اصلا قرمز نباشد یا بسیار ضعیف تر ظاهر شود و نتیجه گیری شود که زمرد کلمبیا نیست.
• ۲- گوهر را زیر منبع نور قرار دهید بطوریکه بازتاب آن از سطح گوهر به درون آن بتابد. گوهر مورد آزمایش در نزدیکترین فاصله نسبت به منبع نور قرار می گیرد.
• ٣- فیلتر را تا حد ممکن به چشم نزدیک کنید. بهتر است که چشم دیگر را ببندید.
• ۴- اگر فلز یا الماس کنار گوهر وجود دارد آنرا بپوشانید، زیرا بازتاب از آنها رنگ نهایی را متأثر می سازد. بنابراین فیلتر نزدیک به چشم و گوهر نزدیک به منبع نور باشد. بین گوهر و فیلتر فاصله چندان مهم نیست (10cm یا در همین حد کافی است).