خانواده کروندوم (corundum) راهنمای کامل

یاقوت سرخ و سفایر

خانواده کروندوم (corundum) راهنمای کامل ؛ کروندوم یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین خانواده‌های سنگ‌های قیمتی است که شامل دو گونه مشهور و پرارزش می‌شود: یاقوت سرخ (Ruby) و سفایر (Sapphire). تفاوت این دو تنها در رنگ است؛ هر کروندومی که قرمز نباشد، سفایر نامیده می‌شود.

سیستم تبلور در گوهرشناسی

کروندوم دارای سیستم تبلور سه‌ضلعی (Trigonal) در سیستم کریستالی هگزاگونال است. این ساختار بلوری باعث می‌شود خواص نوری و سختی خاصی از خود نشان دهد.

ترکیب شیمیایی و خواص فیزیکی

• فرمول شیمیایی: Al₂O₃ (اکسید آلومینیوم)
• سختی در مقیاس موهس: 9
• ضریب شکست: حدود 1.762 تا 1.770
• وزن مخصوص: 3.95 تا 4.03

اینکلوژن‌ها (درون‌گیرها) در گوهرشناسی

درون‌گیرها در کروندوم نقش مهمی در تشخیص طبیعی یا مصنوعی بودن آن دارند. برخی از اینکلوژن‌های رایج عبارت‌اند از:

• سوزن‌های روتیل (که باعث ایجاد پدیده آستریسم (Asterism) یا ستاره‌ای می‌شوند)
• درون‌گیرهای کریستالی مثل زیرکن، اسپینل، کلسیت
• کانال‌های رشد و ترک‌های شفافی که در شرایط حرارتی خاص به‌وجود می‌آیند

انواع کروندوم

• یاقوت سرخ (Ruby): رنگ قرمز به‌خاطر حضور عنصر کروم (Cr)
• سفایر آبی: رایج‌ترین نوع سفایر با حضور آهن و تیتانیوم
• سفایر فانتزی: شامل رنگ‌هایی چون زرد، سبز، نارنجی، بنفش و بی‌رنگ
• پادپاراچا سفایر: ترکیب خاصی از رنگ صورتی و نارنجی بسیار کمیاب و گران‌قیمت
• ستاره‌ای: دارای پدیده آستریسم به‌دلیل وجود سوزن‌های روتیل

بهسازی‌ها در گوهرشناسی

بسیاری از کروندوم‌ها برای بهبود رنگ یا شفافیت تحت عملیات حرارتی یا دیگر بهسازی‌ها قرار می‌گیرند:

• حرارت‌دهی (Heating): رایج‌ترین روش بهسازی برای بهبود رنگ
• پرکردن شکستگی با شیشه سربی: مخصوص یاقوت‌هایی با ترک زیاد
• دیفیوژن (Diffusion): برای بهبود سطحی رنگ یا ایجاد ستاره

مشابه‌های طبیعی و مصنوعی

• مشابه‌های طبیعی: اسپینل طبیعی (خصوصاً در رنگ قرمز)، تورمالین، گارنت
• مشابه‌های مصنوعی: سفایر سنتتیک ساخته‌شده با روش‌های فلیم-فیوژن، هیدروترمال یا Czochralski

روش‌های شناسایی کروندوم در گوهرشناسی

برای شناسایی دقیق کروندوم از ابزارهای تخصصی گوهرشناسی استفاده می‌شود که هرکدام کاربرد خاص خود را دارند:

• رفرکتومتر برای اندازه‌گیری ضریب شکست
• میکروسکوپ گوهرشناسی برای بررسی اینکلوژن‌ها
• دایکروسکوپ برای بررسی پلوکروئیسم
• اسپکتروسکوپ برای مشاهده طیف جذبی
• فیلتر چلسی برای تمایز بین یاقوت طبیعی و سنتتیک
• لوپ 10 برابر برای بررسی جزئیات سطحی و داخلی

نتیجه‌گیری

خانواده کروندوم با سختی بالا، تنوع رنگی و درخشش چشم‌نواز، جزو باارزش‌ترین گوهرهای جهان هستند. شناخت دقیق ویژگی‌های فیزیکی و نوری، درک اینکلوژن‌ها و بهسازی‌ها و نیز استفاده از ابزارهای دقیق، به گوهرشناس کمک می‌کند تا اصالت و ارزش سنگ را تشخیص دهد.