آبکاری چیست؟
آبکاری چیست؟
همان طور که از نام آن مشخص است، آبکاری یعنی روکش کردن یک محصول با نوعی ماده که عموماً آن ماده متشکل از فلزات می‌باشد. این فرایند با روش آبکاری الکتریکی (Electroplating) صورت می‌پذیرد. که با استفاده از دستگاه‌های دارای محلول‌های الکترولیتی، یک لایه روکش از جنس یک فلز بر سطح محصول اضافه می‌شود. از علل استفاده از آب کاری می‌توان به زیبا سازی، براق شدن و مقاوم سازی در برابر اکسید شدن (زنگ زدن) اشاره نمود.
غالباً در فرآیند آبکاری، از فلزاتی چون طلا، نقره و یا رودیوم استفاده می‌گردد. زیرا این فلزات دارای خواص پرکاربرد در مصارف صنعتی و تزئینی برخوردارند. در میان انواع آبکاری‌ها، آّبکاری طلا به دلیل کاربرد فراوان در مصارف صنعتی و همچنین کاربرد در صنعت زیورآلات از محبوب‌ترین نوع آبکاری می‌باشد.
محبوبیت آبکاری طلا در صنعت جواهر سازی به دلیل تنوع رنگی بالای این فلز می‌باشد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. در برخورد اول این گونه به نظر می‌رسد که این فناوری مهیج ساخته‌ی فکر نوین و امروزی باشد. اما برخلاف آنچه که متصورید، صنعت آبکاری از حدود دویست سال پیش مورد استفاده بشر بوده و این فناوری صرفاً اختراع چند دهه اخیر نیست.
آبکاری طلا چیست؟
همان گونه که اشاره شد، آبکاری طلا، روکش نمودن یک محصول یا قطعه با لایه‌ی نازکی از طلا می‌باشد. آبکاری طلا علاوه بر صنعت طلا سازی در بقیه صنایع نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. حتی در برخی از صنایع استفاده از آن ضروری و لازم الجرا می‌باشد. اما شایع‌ترین موارد استفاده از آن در صنعت زیورآلات، بدلیجات و طلا سازی می‌باشد. به گونه‌ای که اکثر بدلیجات و مصنوعات طلا و حتی زیورآلات طلا با این روش روکش طلا می‌کنند. علت عدم استفاده از طلای خالص در ساخت زیورآلات، نرمی، شکل پذیری و چکش‌خواری شدید این فلز گران‌بها می‌باشد.
همچنین به دلیل ارزش و قیمت بالای این فلز، استفاده‌ی صد در صدی از آن در ساخت محصول مقرون به صرفه نمی‌باشد. به همین سبب برای ساخت بدلیجات از طلای 24 عیار استفاده نمی‌‌گردد. و به ازای آن از طلای 18 عیار با کمی ناخالصی استفاده می‌گردد. که در انتها آن را با طلای 24 عیار آبکاری و روکش می‌نمایند. در غیر این صورت یک گردنبند طلای 24 عیار علاوه بر نرمی آزار دهنده، قیمتی گزاف را خواهد داشت.
انواع روش آبکاری طلا
و اما شاید این سوال پیش آمده باشد که آبکاری با چه دسته از فلزاتی امکان پذیر می‌باشد؟ در پاسخ آن باید بگوییم هر فلزی که فکرش را بکنید! همه فلزات، به استثنای نقره، مانند مس، آهن و … به راحتی قابل روکش شدن می‌باشند. فلز نقره به علت واکنش پذیری بالا با طلا، با یک لایه آبکاری به سرعت کدر می‌شود. بنابراین نقره را در دو مرحله، به گونه‌ای که یک بار روکش مس و سپس روکش طلا می‌نمایند. و اما روش روکش کردن طلا چیست؟ آبکاری طلا چهار روش دارد که هر کدام معمولاً برای صنعت و هدف خاصی استفاده می‌گردد. این چهار روش شامل آبکاری سیانیدی، آبکاری آلیاژی، آبکاری اسیدی، آبکاری سولفیتی می‌باشد.
آبکاری طلا آلیاژی
این روش، یکی از شایع‌ترین روش‌های روکش کردن طلا است که ماندگاری بسیار بالایی دارد. اکثراً برای مقاوم سازی در برابر سایش و خوردگی و ضد زنگ کردن از آن استفاده می‌گردد. از این روش در صنایع پزشکی، دندان پزشکی، هواپیمایی و دیگر مصارف صنعتی استفاده می‌شود. علاوه بر این، از این آبکاری در جوش کاری و لحیم کاری نیز استفاده می‌گردد.
آبکاری طلا اسیدی
این روش از مهم‌ترین نوع‌های آبکاری است که به علت ثبات و تنوع رنگی کثیرش، بسیار کاربرد بالایی دارد. از این روش علاوه بر انواع صنعت‌ها، در صنایع تزئینی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از محبوب‌ترین رنگ‌های این آبکاری می‌توان به رنگ‌های سبز، بنفش، پرتغالی و زرد اشاره نمود.
آبکاری طلا سولفیتی
این آبکاری یکی از خاص ترین روش های روکش کردن است. علت متمایز بودن این روش از دیگر روش‌ها ضخامت بالای این آبکاری است. در این روش در هر دقیقه لایه ای به ضخامت 8 میکرون اضافه می‌گردد.
آب کاری طلا سیانیدی
آب کاری طلای سیانیدی، به آبکاری طلای تزئینی، نیز معروف است. این سبک آب کاری شایع‌ترین روش آبکاری طلا در طلاسازی‌ها است. از این روش در دیگر صنایع تزیئنی مانند آبکاری لوستر، قاب عکس و شیر آلات نیز استفاده می‌گردد. با این حال تفاوت این صنایع با طلاسازی در میزان ضخامت استفاده شده است. ضخامت آبکاری وسایل تزئینی بین 0.5 تا 3 میکرون است. اما برای طلاسازی این ضخامت بین 0.75 تا 2.5 میکرون است. در این روش آبکاری، می‌توان با اضافه نمودن فلزات دیگر، جلوه‌ی زیباتری به محصولاتی که جنس آن‌ها از طلا نیست، بخشید. به عنوان مثال در آبکاری طلا شیرآلات، اضافه نمودن نیکل براق پیش از لایه طلا، زیبایی چشم‌نوازی ایجاد می‌کند.
انواع رنگ‌های آب کاری طلا
دیگر علت محبوبیت این نوع آب کاری تنوع رنگی آن است. متاسفانه آب کاری طلا با رنگ های سبز، قرمز، آبی و . . . در ایران بسیار کمیاب است. و اگر یافته شود نیز هزینه بسیار بالایی را می‌طلبد. با این حال، چهار رنگ طلای سفید، رز گلد، طلای زرد و شامپاینی از رایج ترین رنگ‌ها در این آب کاری می‌باشند. این رنگ‌ها به عنوان رنگ‌های اصلی این آب کاری شناخته می‌شوند
طلای زرد
برای بدست آوردن این رنگ، از طلای خالص برای روکش کردن استفاده می‌شود. هر چقدر عیار طلای استفاده برای روکش بالاتر باشد، میزان زردی و براق شدن نیز بالاتر می‌رود. برای نمونه می‌توان به انگشتر استیل رینگ ساده اشاره کرد.
رزگلد
این رنگ طلایی کمی متمایل به قرمز است و این قرمزی توسط ترکیب فلز مس با طلا به وجود آمده است. هر چقدر مس ترکیب شده بیشتر باشد میزان قرمزی آبکاری افزایش پیدا می‌کند.
طلای سفید
برای بدست آوردن رنگ سفید در آبکاری طلا، از ترکیب نمودن فلز رودیم و گاهی اوقات نیکل با طلا استفاده می‌شود. رودیم، فلزی است سفید، درخشان و نایاب. به هین علت به طور محیر العقولی از طلا گران‌تر و با ارزش‌تر است. همین امر باعث شده است که این رنگ گران قیمت‌تر از رزگلد یا برخی رنگ‌های دیگر شود. شایان به ذکر است این فلز ممکن است با پوست همه افراد سازگاری نداشته باشد و موجب حساسیت در افراد گردد.
شامپاینی
این روزها معروف‌ترین و مطرح‌ترین رنگ، میان آب کاری های طلا، رنگ شامپاینی است. این رنگ، زرد ملایم متمایل به سبز است. این رنگ از ترکیب نمودن طلا با مس، نقره و پالادیوم به دست می‌آید.
دلایل آب کاری جواهرات
جواهرات پس از مدتی به علت استفاده مدوام جلا و رنگشان را از دست می‌دهند. بنابراین بهتر است جواهرات به صورت دوره‌ای مجدداً آب کاری شوند تا به مانند روز اول زیبا و براق شوند. سوال اصلی اینجاست که جواهر را پس از چه مدت باید مجدداً روکش نمود؟ پاسخ این است که زمان دقیقی وجود ندارد. مدت زمان نیاز به آب کاری به چندین عامل بستگی دارد. این عوامل شامل استفاده از طلا، ضخامت روکش بر روی طلا و یا به بازه زمانی که از آخرین آب کاری گذشته، می‌شود. به عنوان مثال هر چقدر از آخرین موعد آب کاری زمان بیشتری گذشته باشد، طلا نمای کدرتری پیدا می‌کند. این امر به دلیل این است که طی مرور زمان روکش طلای استفاده شده اکسیده شده و از بین می‌رود.
از دیگر دلایل استفاده متناوب از آب کاری می‌توان به سلایق و به کارگیری تنوع در رنگ زیورآلات اشاره داشت. به گونه‌ای که با این عمل افراد در رنگ و جلوه‌ی زیورآلات خود تنوع و تغییر ایجاد می‌نمایند. اگر به هر علتی از رنگ فعلی طلای خود ناراضی هستید، می‌توانید آن را مجدداً آب کاری و رنگ آن را تعویض نمایید. حتی می‌توانید از دو رنگ برای طلای خود استفاده کنید. به عنوان نمونه می‌توانید بخشی از طلای خود را رزگلد و بخشی دیگر را طلای سفید نمایید. نکته قابل توجه این است که اگر از رنگی که انتخاب کردید پشیمان شده‌اید، امکان بازگشت آن وجود ندارد. اما امکان دارد با آب کاری مجدد به رنگ پیشین بازگردانده شود.
دوام آب کاری طلا
به طور کلی و با مراقبت‌های صحیح می‌توان یک طلای آب کاری را تا دو سال سالم نگه داشت. بهترین راه برای احیای بخش‌هایی که آسیب‌دیده‌اند آب کاری مجدد آن‌ها است. زمان آب کاری دوباره به عوامل زیر بستگی دارد:
چگونه از جواهرات دارای آب کاری محافظت کنیم؟
با مراقبت صحیح می‌توانید طول عمر جواهر آب کاری را بالاتر ببرید. در این راستا به این نکات دقت کنید:
- جواهرات آبکاری شده را از مواد شیمیایی، مواد مراقبت از پوست و لوازم آرایش دور نگه دارید. بهتر است ابتدا آرایش خود را انجام دهید و سپس از این زیورآلات استفاده کنید.
- هنگام انجام کارهای خانه مثل گردگیری جواهرات آبکاری شده خود را در بیاورید؛ چراکه گرد‌وخاک و مواد شیمیایی می‌توانند به ساختار آن‌ها آسیب بزنند.
- قبل از برداشتن این جواهرات دست‌های خود را به‌خوبی بشویید.
- این جواهرات نباید در معرض آب‌کلر دار یا نمک قرار بگیرند. پس پیش از رفتن به دریا، استخر یا جکوزی آن‌ها را در بیاورید.
- ساختار شیمیایی عرق انسان می‌تواند به روکش این جواهرات آسیب بزند. پس سعی کنید اگر در هوای گرم قرار گرفتید آن‌ها را با یک دستمال‌کاغذی خشک کنید.
- جواهراتی با روکش طلا را از معرض اصطکاک و ساییدگی دور نگه‌دارید. بهتر است هر کدام از آن‌ها را به تنهایی استفاده کنید تا در سایش با دیگر جواهرات قرار نگیرند.
روش تمیز کردن جواهرات با روکش طلا
برای اینکه طول عمر این جواهرات را افزایش دهید، آن‌ها را به صورت منظم تمیز کنید. برای اینکار از یک صابون مایع ملایم یا محلول تمیز‌کننده جواهرات و آب گرم استفاده کنید. به هیچ وجه به سراغ استفاده از مواد شیمیایی قوی یا پاک‌کننده‌های ساینده برای تمیز کردن جواهرات آب کاری با طلا استفاده نکنید. حتی به سراغ مسواک‌های قدیمی یا اسفنج‌ها نیز نروید. سایش این مواد می‌توانند به ساختار جواهرات شما آسیب بزنند.
روش تشخیص طلای آب کاری
شاید شما هم بعد از خرید بخواهید چک کنید که طلای شما واقعی است یا تنها روکش آب کاری دارد. برای تشخیص می‌توانید از این راه‌ها بهره ببرید.
قیمت طلا
یکی از ساده‌ترین روش‌ها این است که به قیمت طلای خود دقت کنید. همان‌طور که گفتیم قیمت اب طلا کاری بدلیجات به قدری زیاد نیست که قیمت جواهر را به قدر طلای واقعی بالا ببرد. پس زمانی که طلایی که می‌خرید قیمتی پایین‌تر دارد، احتمالاً تنها روکشی از طلا روی آن است.
علائم اختصاری روی طلا
به طور معمول اگر این علائم روی طلا حک باشند نشان می‌دهد که طلا آب کاری است:
ظاهر قطعه طلا
اگر جواهرات شما رنگی ناهماهنگ دارد، مثلا بخشی از آن تیره‌تر از بخش‌های دیگرش هستند یا اگر پوسته است، آن طلا به احتمال قوی آب کاری است.
آیا آب کاری طلا باعث حساسیت می‌شود؟
به طور کلی طلای آب کاری ضد حساسیت نیست. میزان حساسیت زا بودن آن بستگی به ضخامت لایه طلا و فلز پایه آن دارد. برای مثال اگر شما به نیکل، روی یا کبالت حساسیت داشته باشید و طلای آبکاری شما پوست است و پوستتان مستقیم با این فلزات تماس مستقیم برقرار کند، احتمال ایجاد خارش و حساسیت در پوست شما وجود دارد.
سخن پایانی
آب کاری نمودن بالاخص آب کاری طلا یک بخش بسیار مهم در صنعت ساخت بدلیجات و زیورآلات می‌باشد. به گونه‌ای که می‌توان عنوان نمود در صنعت بدلیجات از مهم‌ترین بخش‌ها و مراحل ساخت یک محصول می‌باشد. اگر آب کاری یک محصول درست، دقیق، اثر بخش و مناسب برای استفاده افراد نباشد، علاوه بر خدشه و نابودی جلوه‌ی زیبای زیورآلات، ممکن است موجب حساسیت‌های پوستی شود.
اولین دیدگاه را ثبت کنید