قلمزنی هنری به قدمت تاریخ

Mehran Jafari
آخرین بروز رسانی: 6 مرداد 1403
بدون دیدگاه
3 دقیقه زمان مطالعه
قلمزنی هنری به قدمت تاریخ

5/5 - (1 امتیاز)

قلمزنی هنری به قدمت تاریخ

هنر (قلمزنی) بخشی جدايی‌ناپذير از زندگي و كار ايرانيان بوده است. آنها براي زيباساختن هر چيزي تلاش كرده‌اند. از پارچه و خاك و فلز تا چوب و انواع سنگ‌ها. هنرهای مختلف هم با همين فلسفه ايجاد شدند. در حقيقت براي ايجاد تنوع در زندگی روزمره، انسان‌ها هزاران سال قبل خلاقيت به خرج دادند. طرح‌ها ابداع و نقش‌ها را وارد چرخه زندگي كردند. در نهايت  انواع صنايع دستی مختلف ايجاد و ثبت شد. قلمزنی از جمله اين هنرهاست. از نامش پيداست كه كار روی فلز انجام مي‌شود. تا اين ماده سرد و بیروح به اثری زيبا و جاندار بدل شود.

صنایع دستی ایران، در دنیا شهرتی جهانی دارد. علت این شهرت را می‌توان به تنوع هنرهای مختلف از نقاط مختلف این سرزمین ارتباط داد. هنرمندان ایرانی از گذشته تا کنون از ابزار و مواد اولیه مختلف برای صنایع مختلف استفاده کرده‌اند. از چوب و سنگ تا فلزات و الیاف طبیعی.

 

هنر قلمزنی

تاریخچه قلمزنی

سرزمین پهناور ایران پیوسته خواستگاه خلق هنرهای ناب،اصیل و معنوی در عین حال متناسب با زندگی مردم و آداب و رسوم جوامع و اقوام خود بوده است. قلمزنی و کاربرد فلزات طبق مستندات تاریخی موجود و مسبوق به بیش از هزار سال قبل از میلاد می باشد.آثار بجا مانده در هردوره و اعصار گوناگون خود نمایانگر حرکتی متداوم و لاینقطعی است که علاوه بر نمادهای عینی و مادی که در قالب ظروف،جام ها و…قلمزده شده به وجود آمده نماینگر فضای روح بخش و معنوی است که ریشه در باورها و اعتقادات حاکم بر دورۀ خود داشته است و نهایتا موجب بروز پدیده های قدسی و یا هنرهای معنوی و مبدأگرا گردیده است.

 

قلمزنی و هنرهای دیگر از این دست تنها فعالیت انسان مسلط و یا صنعتگر و ابزارساز در به کار بردن قلم و چکش بر روی قطعه یا ظرف فلزی نیست بلکه بر گرفته از شوق و دیگر وجوح تمایز انسانی در بکارگیری تعمق و تعمل وی می باشد. انسانی باهوش و زیرک که با جوهرذکاوت دست به مکاشفه ای عمیق در طبیعت و مخلوقات می زند و به تکاپویی بر می خیزد که موجب بروز و تبلور حرکتی انفعالی خودآگاه به نام خلق اثر هنری که آمیخته ای از شعف ناخودآگاه فطری در بطن و ابزار و ادوات و مواد و مصالح در جهان مادی است می گردد.

 

هنر قلمزنی یکی صنایع دستی اصفهان ، شیراز و تبریز می باشد که هر یک دارای سبک مخصوص به خود هستند. قلمزنی  عبارت است از تزئین و کندن نقوش بر روی اشیا فلزی به ویژه مس،طلا،برنج و یل به عبارت دیگر ایجاد خطوط و نقوش به وسیلۀ قلم با ضربۀ چکش بر روی اجسام فلزی. مس به سبب نرمی و شکل پذیری که دارد،در هنر قلمزنی متداول تر از سایر فلزان است.از سوی دیگر به اعتقاد باستان شناسان و مورخان هنر،مس،نخستین فلزی است که در هنر فلز کاری و قلمزنی مورد توجه انسان قرار گرفت.هنر قلمزنی یکی از رشته های هنرهای سنتی ایران است که می توان آن را در دسته بندی،در ردۀ هنرهای صناعی و در گروه فلزکاری قرار داد.

 

قلمزنی هنری والا و ارزشمند در فرهنگ سنتی و هنرهی معنوی ایرانیان است و از جایگاه ویژه ای برخوردار است،که به کمک ذوق و اندیشه هنرمند ایرانی با تأثیر از آداب،سنن،فرهنگ و مذهب،در بیان آرا و عقاید ایرانیان به زیباترین شئ فلزی نقش بسته و در درازنای تاریخ رویدادها و تحولات گوناگون پشته سر گذاشته و ماندگاری آن را به نسل های بعد منتقل کرده است.

 

هنر قلمزنی روی فلز از آن رو بیشتر مورد توجه هنرمندان است که از دوام و بقای بیشتری نسبت به سایر اشیا برخوردار است. نقش مایه‌ها و نمادهای نقوش در ادوار تاریخی و فرهنگی گوناگون بر اساس دگرگونی های عقیدتی و فرهنگی متفاوت اند و تحت تاثیر و تاثیرات شرایط اجتماعی تغییر می کند و سیر تحول را به دنبال خود دارند.

 

پیشینه قلمزنی به زمان سكاها یا سیت ها نسبت داده می شود كه نژاد آریایی داشتند.

 

قلم زنی, صنایع دستی قلمزنی هنری به قدمت تاریخ

 

دوره پیش از تاریخ

پیشینه این هنر در ایران، تاریخ روشنی ندارد و از اثر مستندی كه بیانگر نخستین مكان شیء و كاربرد فلز، به ویژه مس در ایران و خاور نزدیك به چند هزار سال پیش از میلاد می رسد. در اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد هنر و صنعت فلز كاری در نقاط گوناگون ایران به ویژه در شمال و شمال غرب و حاشیه جنوبی دریای مازندران شكوفایی داشته است. از آثار مهم به دست آمده در این دوره جام طلای حسنلو است كه در 1335 ه.ش كشف شد و دارای نقوش برجسته چون خدایان سوار برگردونه یا ارابه است.

در هزاره اول پیش از میلاد فلزكاری و قلمزنی در ایران از رونق و اعتبار ویژه ای برخوردار بوده است و آثار با ارزشی از آن دوران بر جای مانده كه از جمله آن ها جام های طلای مارلیك است.

 

هنر قلمزنی در دوره مادها

آثار قلمزنی اندكی از دوره مادها كه در سده هفتم ق.م در شمال ایران روی كار آمدند به یادگار مانده است. اشیای به دست آمده از آذربایجان حاكی از آن است كه از نفوذ سكاها به تدریج كاسته شده و سبك مادها در این زمان جای آن را گرفته است. مدارك فلزی به دست آمده از زمان مادها به ویژه در قرن شش و هفت پیش از میلاد، اشیای زیویه از توابع سنندج است كه در میان آن ها آثاری از طلا و نقره و وسایل زینتی و زیورآلاتی،چون جام طلا و مجسمه هایی از حیوانات به سبك های آشوری و سكایی و… به چشم می خورد.

 

قلم زنی, صنایع دستی قلمزنی هنری به قدمت تاریخ

 

قلمزنی در دوره هخامنشی

با روی كار آمدن پارس ها و تشكیل حكومت هخامنشی (330- 550 ق م ) هنر قلمزنی تحوّل پیدا کرد. از جایگاه ویژه ای برخوردار شد. بر ادوار پس از خود تأثیر گذاشت. دوره هخاننشی اوج هنر فلزكاری در زمینه های ریخته گری، چكش كاری و ترصیع است. به دلیل حمله اسكندر و آتش زدن تخت جمشید آثار بسیاری نابود شد و یا به دستور اسكندر ذوب و به سكه تبدیل شد. از جمله اشیای شناخته شده در دوره هخامنشی دو لوح سیمین به وزن 4 كیلوگرم و زریّن به وزن 5 كیلوگرم است كه در موزه ملی ایران نگهداری می شود.

 

قلمزنی در دوره سلوكی

در دوره سلوكی با ساخت شهرهای جدیدی مانند مرو و نسا و انتقال كارگاه های هنری به این شهرها، هنر قلمزنی با تأثیر پذیری از هنر هلنی (هنر یونانی) ادامه یافت.

 

قلمزنی در دوره اشكانی

با روی كار آمدن پارت ها در سال 250 ق.م تا 224 میلادی هنر قلمزنی با همان روش هخامنشی با اندك تغییر به عمر خود ادامه داد.
ساخت پیكره ها از جنس طلا و نقره و مفرغ به شیوه ریخته گری در دوره اشكانی از رونق ویژه ای برخوردار شد و زیورآلات مرصع با سنگ های قسمتی با همان شیوه هخامنشی ادامه یافت. در این دوره به دلیل هجوم اسكندر آثار هنری مهمی در دست نیست و به سبب هرج و مرج و كم توجّهی پارتیان به هنر، تنها در اواخر این دوره ساخت آثار قلمزنی رو به رشد نهاد.

 

قلمزنی در دوره ساسانی

زمان ساسانیان در سال 224 تا 650 میلادی به دلیل گسترش تجارت میان ایران، یونان و روم هنرهای ارانی از هنر یونایی و رومی تأثیر گرفت.
در دوره ساسانی ساخت اشیا به سه طریق زیر انجام می شد:
1.به وسیله چكشكاری بر ورق سرد.
2.به وسیله ریختگی و ساخت ظروف آستردار از ورق.
3.تراش با چرخ

قلمزنی در دوره اسلامی

در قرون اولیه اسلامی، اعراب هنری نداشتند. هنر قلمزنی دوره ساسانی را مورد تقلید قرار دادند. در سده های بعد در اثر علاقه هنرمندان ایرانی به مذهب و گرایش آنان به اسلام، با تأثیرپذیری از آرا و عقاید اسلام، در خلق آثار فلزی پیدا كردند. كم كم نقوش بی نطیر و طرح های بومی و اسطوره ای ایرانی جای خود را به خطوط كوفی و آیات و احادیث داد. در دوره سامانیان هنر قلمزنی در اثر تبادلات تجاری به سایر ممالك اسلامی راه یافت.

 

اشیای قلمزنی دوران دیلمیان در موزه های ایران از جمله آثار معروف این دوره است. از سده های اولیه تا قرون سوم و چهارم قمری اشیای فلزی را در ایران به سبك زمان ساسانی می ساختند. مكتب قلمزنی خراسان در سد چهارم قمری شكل گرفت و در دورة سلجوقی به اوج كمال خود رسید.

 

قلمزنی در دوره سلجوقی

سلجوقیان در اوایل سدة پنجم قمری(429) از تركستان به ماوراءالنهر آمدند و سكونت گزیدند و سپس خراسان را متصرّف شدند. با علاقه ای كه حكام سلجوقی به هنر داشتند، هنر قلمزنی همچون سایر رشته های هنری حمایت شد و گسترش چشم گیری یافت. ایجاد نقوش گیست باف شامل نوارهایی در تزیینات ظروف به شیوه و سبك بسیار زیبا متداول شد. در این دوران ترصیع فلزات به صورت مفتول های طلا، مس و نقره و یا ترصیع ظروف مفرغی با مفتول مس رایج شد.

 

قلم زنی, صنایع دستی قلمزنی هنری به قدمت تاریخ

 

قلمزنی در دوره مغول و تیموری

با تصرف سوریه توسط غازان خان در اوایل سده هشتم قمری هنرمندان قلمزن مورد حمایت ایلخانان قرار گرفتند. بعدها شهرهای حلب، دیار بكر، موصل، شیراز و تبریز از مراكز مهم و بزرگ هنر قلمزنی به شمار می آمدند. دراین زمان آثار قلمزنی تحت تأثیر هنرهای بومی قرار گرفت، به گونه ای كه در سوریه و مصر نشانه های این تحوّل بیشتر به چشم می خورد. ترصیع و در نشاندن ظروف در این زمان به تقلید از دورة سلجوقی ادامه پیدا کرد. استفاده از هنر خوشنویسی در قلمزنی به وفور گسترش می یافت و ظروف زیادی از این گونه ساخته و تزیین می شد.

با حمله تیمور به ایران در سال 771 ق، هرات دوباره رونق هنری خود را بازیافت و بزرگ ترین مركز هنری آن روز شد. هنر قلمزنی در این شهر بسیار درخشید. از جمله ظروف سنگاب گور امیرتیمور در سمرقند است كه اكنون در موزه ارمیتاژ نگهداری می شود. سنگاب هایی نیز از قرن هشتم در مسجد جامع هرات و در موزه آستان قدس رضوی موجود است. نقره كوبی روی فلزات در دوره صفوی به اوج شكوفایی و كمال خود رسید.

 

قلمزنی در دوره صفوی

در عصر صفوی كه دوران طلایی هنر ایران به شمار می رود، هنر قلمزنی با حفظ سنن گذشته ادامه یافت و همچون دورة پیش، استفاده از فلزات گوناگون به طور گسترده در ساخت اشیای ارزشمند طلاكوب مرسوم بود. در این دوران قلمزنی بسیار گسترش یافت. اجرای نقوش ظریف و بسیار ریز و زیبا جای نقوش درشت و ضخیم را در تزیین اشیاء گرفت. این هنر در زمان صفوی همچون دیگر رشته های هنرهای سنتی ایران از چنان ظرافت و زیبایی برخوردار شد كه تقلیدی از سبك زمان صفوی است.

 

قلمزنی در دوره قاجار

در زمان قاجار به دلایل بی اعتنایی حكام قاجار به هنر و عدم حمایت از هنرمندان، هنر قلمزنی همچون رشته های دیگر هنری ضعیف می شد. در این دوران ساخت جعبه های قلمزنی با نگارش خطوط و خوشنویسی و طلاكوب و اسطرلاب سازی به شیوه قلمزنی و مشبك كاری مرسوم و متداول بود.

 

قلمزنی در دوره معاصر

در سال های اخیر حیات دوباره این هنر و زنده كردن سنن ارزشمند گذشته به همراه نوآوری هایی در آن، مدیون تلاش هنرمندان قلمزنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است كه از زمان تأسیس این كارگاه در سال 1335 ه.ش و انتصاب هنرمند شایسته (مرحوم استاد محمود دهنوی) به سرپرستی این كارگاه ها، این هنر جان تازه ای یافت و گامی نو در توسعه و گسترش این هنر برداشته شد. این حركت نخست با ارائه طرح ها و نمونه های بارز و منحصر به فرد، كه با آثار موجود در بازار متمایز بود، آغاز شد و الگویی برای هنرمندان به شمار می رفت.

 

 

انواع سبک‌های قلمزنی

 

۱. برجسته‌ کاری

در این نوع قلم‌زنی ابتدا پشت کار را قیر کرده، سپس طرح را روی کار کاربن می‌کنند و با استفاده از قلم نیم‌بر طرح را تثبیت می‌کنند. پس از تثبیت طرح، قیر را از پشت کار خارج می کنند و این بار سطح مورد پردازش را قیر اندود می کنند و توسط قلم‌هایی که عبارت‌اند از قوشه، کف رو، کف تخت و… ظرف را برجسته می‌کنند.

خطوطی که در پشت کار نیم بر می شوند، راهنمای عمل قلم‌زنی هستند. پس از اینکه عمل برجسته‌کاری صورت گرفت، مجددا قیر را به سمت اولیه برمی گردانند و در این مرحله روسازی و زمینه کردن کار انجام می‌شود.

۲. نیمه برجسته‌ کاری

در این قلم‌زنی به جای استفاده از قلم‌های برجسته کاری از قلم‌های معمولی استفاده می‌شود و به جای این‌که کار را از پشت برجسته کنند، از طرف مقابل آن قدر زمینه را پایین می‌برند که سطح پردازش شده نمایان شود.

۳.  ریزه قلمزنی

در این روش، کار پس از قیر شدن طراحی می شود و سپس نیم‌بر و روسازی و زمینه می‌شود که دارای برجستگی نیست و بیشتر از طرح‌های گل و مرغ اسلیمی و… استفاده می‌شود.

۴.  حکاکی

در این روش کار، به جای استفاده از چند قلم تنها از یک قلم استفاده می شود و این قلم، عمل قلم‌زنی را انجام می‌دهد. در واقع در این نوع قلم‌زنی، با استفاده از قلم تیزی گوشت فلز کنده می‌شود.

۵. مشبک‌ کاری

در این روش به جای اینکه مثل ریزه قلم‌زنی زمینه بزنند یا مثل برجسته‌کاری زمینه را بخوابانند، زمینه را از سطح فلز جدا می‌کنند. از این روش معمولا در قدیم در ساخت چراغ‌های فانوسی و محل‌هایی که قرار است از آن‌ها آب عبور کند استفاده می‌شد.

عنصر اصلی زیبایی آن‌ها همان شکل آن‌ها است. ولی ظروف مسی که ارزش نمایشی بیشتری داشتند معمولا مورد توجه صنعتگران و هنرمندانی چون قلم‌زن برجسته‌کار قرار می گرفتند.

اصفهان همیشه از مراکز مهم هنر قلم‌زنی ایران است. در حال حاضر بیشترین تعداد کارگاه‌های صنایع دستی اصفهان را کارگاه‌های قلم‌زنی مس و برنج تشکیل می‌دهد.

دامنه‌ی هنر فلزکاری در ایران بسیار وسیع است؛ از جمله می‌توان از هنر مشبک‌کاری نام برد که وسایلی از قبیل فانوس، آباژورهای پرنقش و نگار مسی و برنجی، بخوردان، گلدان و پوشش بطری را شامل می‌شود. مواد اولیه‌ی اصلی مورد مصرف سازندگان فرآورده‌های مس و برنج شامل مس، برنج و آلیاژهای این دو است.

ابزار کار صنعتگران  از دو گروه تشکیل می‌شود. یکی ابزاری که در مرحله‌ی ساخت محصولات مورد مصرف قرار می‌گیرد. مانند دستگاه خم‌کاری، فرچه، کوره برقی، سندان و چکش. دسته‌ی دیگر ابزاری هستند که در مرحله‌ی قلم‌زنی مورد احتیاج است مانند دستگاه قیر آب‌کنی، پرگار، انواع قلم آهنی، چکش و…

 

شیوه‌ی انجام کار قلمزنی

برای قلم‌زنی ابتدا پشت سطحی که قرار است قلم‌زنی کنند را با قیر می‌پوشانند تا ظرف طی مرحله‌ی قلم‌زنی بر اثر ضربات چکش و فشار قلم تاب برنداشته و از سر و صدای زیاد جلوگیری شود.

برای این عمل یعنی قیراندود کردن پشت کار، قیر جامد را در دستگاه ذوب قیر، ذوب می‌کنند. سپس قیر را به صورت لایه لایه روی محل مورد نظر می‌کشند تا قشر نسبتا ضخیمی تشکیل شود. پس از اینکه ظرف سرد شد، با دوغاب سفیدی محل مورد قلم‌زنی را جهت طراحی آماده می‌کنند.

دوغاب برای بهتر نمایان شدن خطوط طراحی است. طراحی طرح‌های ظروف قلم‌زنی که اکثرا از طرح‌های سنتی الهام می‌گیرد به چند طریق انجام می‌شود:

  •   رسم طرح توسط شخص قلم‌زن که در طراحی نیز مهارت دارد به طور مستقیم روی سطح مورد نظر

  •   رسم طرح روی کاغذ و سوزنی کردن خطوط اصلی سپس به وسیله‌ی کوبیدن سمبه (پارچه‌ای که درون آن را از گرد زغال یا جوهر پر کرده‌اند) روی کاغذ اثر قسمت‌های سوراخ را روی سطح کار ایجاد و سپس شروع به قلم‌زنی می‌کنند.

در حال حاضر در اصفهان یعنی مهم‌ترین مرکز ساخت و قلم‌زنی مس و برنج حدود ۸۱ درصد از قلم‌زنان، خود طراح و مجری هستند. حدود ۷ درصد از طرح‌های دیگران استفاده می کنند. طرح‌های میخرند که روی کاغذ کشیده می شود. را مورد استفاده قرار می دهند و کپی‌کاری می‌کنند و ۱۲ درصد دیگر نیز به کار های جزیی می‌پردازند.

زمانی که طرح‌ها و نقوش روی کار پیاده شد به وسیله‌ی ابزاری به نام نیم‌بر یا قلم، خطوط اصلی را کنده‌کاری می‌کنند آنگاه زمینه‌های کار را به وسیله‌ی ابزارهای مختلف که انواع گوناگون قلم فلزی است نقش می‌زنند و به اصطلاح پر می‌کنند.

سپس نوبت روسازی است. در این مرحله روی طرح‌ها را با قلم‌هایی که بر سر آن‌ها نقش‌مایه‌های مختلفی دارد، تزیین می‌کنند. قلم‌های این مرحله عبارت‌اند از حصیری، قلم‌گیری، گرسواد، سمبه، یک‌تو، نیم‌ور، کلفتی، کف تخت و… این نام‌گذاری‌ها متناسب با نقش‌های حک شده بر سر هر کدام است. قلم‌هایی که در زمینه‌سازی به کار می‌رود عبارت‌اند از شوته، گرسوم، یک‌تو و…

قلم‌زنی به شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود. در صورتی که فقط گود کردن خطوط، مورد نظر صنعتگر باشد کار تقریبا ساده است. چه آنکه این کار به سادگی قابل انجام باشد. وی می‌تواند به کمک ضرباتی که بر خطوط وارد می‌کند. به آن‌ها حالت فرورفتگی بدهد. ولی در اکثر موارد قلم‌زنی روی فلز به طور برجسته انجام می‌شود. یا ترکیبی از نقوش برجسته و دارای فرو رفتگی که در این صورت باید قسمت‌های متن طرح با کمک ابزاری خاص کوبیده و گود شود تا خطوط برجسته بماند و خودش را نشان دهد.

گاهی نیز استادکار مربوطه ناچار است برای تکمیل کار از دو سوی محصول به قلم‌زنی بپردازد. در این صورت بعد از اتمام قلم‌زنی یک طرف محصول، قیر آن را پاک میکنیم. روی دیگرش را در قیر قرار می‌دهد و عمل قلم‌زنی را به انجام می‌رساند. بدیهی است در شرایطی که فرضا قلم‌زنی روی شیئی هموار نظیر سینی، بشقاب، کاسه و… مورد نظر باشد این کار به سهولت امکان‌پذیر بوده و صنعتگر مشکلی نخواهد داشت.

ولی چنانچه شیئی که قلم‌زنی روی آن انجام می‌شود دارای حالت کروی یا بسته باشد نظیر تنگ‌های دهان‌تنگ، گلدان و… صنعتگران معمولا قسمتی را که باید برجسته نمایان شود، را به طور مجزا می سازند. آن را به گونه‌ای کاملا ظریف روی کار لحیم می‌کنند. قسمتی که به طور افزوده روی محصول قرار می‌گیرد برای اینکه از زیبایی فرآورده نکاهد معمولا با نقوش فرورفته‌ای که لبه‌ی آن را با سطح محصول پیوند می‌دهد محاط می‌شود.

گاهی نیز هنرمند قلم‌زن بر حسب ضرورت یا بنا به ذوق و سلیقه‌ی خود به مشبک‌کاری، ترصیع و طلاکوبی محصول می‌پردازد.

نقوشی که امروزه مورد استفاده‌ی قلمزنان قرار می‌گیرد بسیار متنوع بوده و متداول‌ترین آن‌ها عبارت است از:

مشبک که خود نوعی از قلم‌زنی است، اسلیمی، ختایی، گل و بوته‌ی شاه عباسی، مسجد شیخ لطف الله، منبت، اشکال حیوانی، شکار و… که در واقع طرح‌هایی هستند که از نگاره‌های عامیانه یا سنتی الهام و مایه می گیرند.

در مرحله‌ی قلمزنی از وسایلی استفاده می‌شود که عبارت‌اند از:
مرحله اول

پس از اتمام کلیه‌ی عملیات قلم‌زنی، قیر را به کمک حرارت از محصول جدا می کنیم. اضافات آن بر بدنه‌ی ظرف را نیز با نفت پاک می‌کنند. سپس ظرف قلم‌زده جهت هموار یا صافکاری و در صورتی که قطعات جداگانه‌ای داشته باشد. به منظور سوار کردن قطعات و لحیم‌کاری به کارگاه صنعتگر می برند. البته لحیم‌کاری در این مرحله توسط آلیاژ قلع صورت می‌گیرد. تا قسمت‌های لحیم هم‌رنگ زمینه‌ی ظرف باشد. صافکاری نیز توسط چکش چوبی یا چکشی که بر سر آن چرم انجام می شود. جهت صافی و همواری ظرف که در هنگام قلم‌زنی تاب برداشته و فرورفتگی و برآمدگی انجام می‌پذیرد.

مرحله بعد

پس از صاف‌کاری و قطعات را بچسبانیم، ظرف را جهت پرداخت به کارگاه پرداخت‌کاری می برند. به وسیله‌ی فرچه با صابون تمیز و پرداخت می‌شود. بعد از آن از یک نوع واکس مخصوص یا دوده برای جلای کار میزنند. تا حدود بیست سال قبل کار، پرداخت تماما با دست صورت می‌گرفته است ولی در حال حاضر به وسیله‌ی دستگاه فرچه نیز انجام می‌شود.

مرحله‌ی نهایی و تکمیلی کار، سیاه‌کاری است که در کارگاه قلم‌زنی انجام می‌شود. به این ترتیب که سطوح قلم‌زنی را به وسیله‌ی مخلوطی از دوده و واکس می‌پوشانند. به نحوی که کلیه‌ی قسمت‌های فرورفته از این مخلوط پر شود. سپس سطح کار را به وسیله‌ی قطعاتی از پارچه پاک می کنند و صیقل می‌دهند. لذا کلیه‌ی جزئیات قلم خوردگی و فرورفتگی به رنگ سیاه و قسمت‌های برجسته به رنگ اصلی ظرف در می‌آید. که البته این امر موجب نمایش بیشتر و بهتر خطوط طرح و در نتیجه زیبایی بیشتر محصول می‌شود.

در حال حاضر علاوه بر اصفهان که قلم‌زنی مس و برنج در آن از رونق فوق‌العاده‌ای برخوردار است. در شهرهای تهران، طبس و کرمانشاه نیز قلم‌زنی روی مس تا حدودی مرسوم و متداول است.

 

تفاوت قلمزنی با قلمکاری و میناکاری

قلم کاری

هنر چاپ و نقش زنی بر روی پارچه است که از دوران غزنویان درایران شکل گرفت .

قلمزنی

هنر نقش زنی بر روی فلزکه قدمت چند هزارساله درایران دارد

میناکاری

هنرنقشی از میناکه ترکیب اکسید فلز و نمک بر روی مس و نقره و طلا که بر روی طلا باکیفیت بیشتری میتوان کارکرد.

بدون دیدگاه
اشتراک گذاری
اشتراک‌گذاری
با استفاده از روش‌های زیر می‌توانید این صفحه را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.